Ngã mạn trong doanh nghiệp và hành trình lãnh đạo
Trong môi trường doanh nghiệp, sự tự tin và quyết đoán luôn được coi là phẩm chất quý giá. Tuy nhiên, ranh giới giữa tự tin và ngã mạn đôi khi rất mong manh. Theo góc nhìn Phật pháp, ngã mạn là một tâm lý xuất phát từ sự chấp ngã, khiến ta luôn so sánh và đánh giá bản thân theo hướng cao hơn, thấp hơn hoặc bằng người khác, gây trở ngại cho sự phát triển và hợp tác trong tổ chức.
Bảy loại mạn theo quan điểm Phật giáo
Ngã mạn: Tự cho mình hơn người khác.
Tăng thượng mạn: Dù bản thân không thực sự hơn, nhưng vẫn cho rằng mình vượt trội.
Mạn quá mạn: Thực sự hơn người, nhưng lại nghĩ rằng mình vượt xa hơn thực tế.
Ty mạn: Dù biết mình thấp kém hơn nhưng vẫn cố gắng cho rằng mình hơn hoặc không chịu công nhận sự thua kém.
Bình đẳng mạn: Thấy bản thân ngang bằng với những người rõ ràng hơn mình.
Tà mạn: Tự nhận mình đã đạt được những thành tựu, phẩm chất mà thực chất chưa có được.
Ngã ái mạn: Sự bám víu, chấp thủ vào "cái tôi", "cái của tôi" quá mức.
Trong doanh nghiệp, hiểu rõ các biểu hiện này giúp chúng ta dễ dàng nhận diện và từng bước chuyển hóa tâm mình để tạo nên môi trường làm việc lành mạnh hơn.
Biểu hiện của ngã mạn trong doanh nghiệp
Ngã mạn có thể biểu hiện qua các tình huống như:
Ngần ngại tiếp nhận phản hồi vì cảm thấy tổn thương cái tôi.
So sánh liên tục giữa mình với đồng nghiệp để tự khẳng định giá trị.
Khó khăn trong việc lắng nghe ý kiến, đặc biệt từ những người trẻ tuổi hoặc cấp dưới.
Trên hành trình lãnh đạo
Lãnh đạo là quá trình không ngừng tự nhìn lại bản thân. Người lãnh đạo tỉnh thức nhận ra rằng bản thân chỉ là một phần trong tổng thể duyên sinh, luôn cần lắng nghe, học hỏi và hợp tác cùng đội ngũ. Lãnh đạo không phải là hơn người, mà là cùng người hướng tới mục tiêu chung một cách tỉnh thức và khiêm hạ.
Cách chuyển hóa tâm ngã mạn
Nhận diện: Ý thức được khi tâm ngã mạn phát sinh, không để cảm xúc và bản ngã dẫn dắt.
Khiêm hạ: Thực hành lắng nghe chân thành, đón nhận góp ý như một cơ hội học hỏi.
Chánh niệm: Thực tập quay về với hiện tại, nhận ra giá trị đích thực không nằm ở sự hơn thua mà nằm trong sự đóng góp chân thật.
Lời kết
Mỗi ngày, hãy tự hỏi mình: "Tôi đang phục vụ mục tiêu chung hay đang cố chứng minh giá trị của bản thân?". Việc nhìn sâu vào tâm mình với sự chân thành, nhẹ nhàng sẽ giúp mỗi người trở thành một nhân tố tích cực, xây dựng môi trường doanh nghiệp lành mạnh, tỉnh thức hơn.
Lãnh đạo bằng sự tỉnh thức, không chỉ giúp doanh nghiệp phát triển bền vững mà còn giúp bản thân mỗi người trưởng thành và sâu sắc hơn trên hành trình của mình.